Pafos, czwarte co wielkości miasto Cypru to ciekawe, kameralne miasteczko pełne starożytnych zabytków splecionych z nowoczesnością. To świetne miejsce na urlop przez większość roku.
Pafos jeszcze do lat 70-tych XX wieku było miasteczkiem bez znaczenia. Rozwijająca się dynamicznie turystyka zmieniła jednak Pafos w jedną z najbardziej atrakcyjnych miejscowości wyspy. Miasto od prawie 40 lat jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Znajdują się tu bowiem pozostałości z każdego okresu istnienia miasta, które znajdziemy na wybrzeżu i w różnych zaskakujących miejscach na terenie miasta. Oprowadzę Was w tym przewodniku po wszystkich najciekawszych zakątkach.
Miasto podzielone jest na dwie części:
- Górny Pafos – Ktima Pafos, według tradycji założony przez uczestnika wojny trojańskiej, położony na wzgórzu 3,5 km od portu
- Nowy Pafos – Kato Pafos, powstały w IV w n.e., gdy władze miasta zdecydowały o przeniesieniu Pafos bliżej morza.
PAFOS – KRÓTKA HISTORIA
Pafos było jednym z miast starożytnego Cypru. Według tradycji założył je legendarny król Tegei Agapenor, przybyły na wyspę podczas powrotu z wojny trojańskiej. Miasto stało się centrum kultu bogini Afrodyty, która miała zrodzić się z piany morskiej zaledwie 8 km od jego granic. Słynna Skała Afrodyty znajduje się jednak dużo dalej niż te 8km . Zapytacie dlaczego ? Otóż pierwotne Stare Pafos leżało dużo dalej na wschód od współczesnego miasta. Do naszych czasów przetrwały jego ruiny oraz pozostałości po słynnym sanktuarium Afrodyty. Znajdziecie ja na terenie wsi Kouklia. Miejsce opisałam TUTAJ
ZMIANA LOKALIZACJI
Podstawowym problemem miasta było jego położenie w głębi lądu oraz brak dostępu do morza. U schyłku IV wieku p.n.e. podjęto decyzję o budowie nowego portu. Miał on obsługiwać pielgrzymów oraz zwiększyć znaczenie gospodarcze. Nowe Pafos założono około 20 km na zachód od Palepafos. Na lokalizację wybrano przylądek stanowiący naturalną ochronę dla statków zacumowanych przy nabrzeżu. Nowe miasto zaczęło się gwałtownie rozbudowywać. Powstawały teatry, sanktuaria oraz wille bogatej arystokracji. Nieopodal murów miejskich powstała nekropolia nazywana Grobami Królewskimi, wzorowane na budowlach wznoszonych w egipskiej Aleksandrii. Aż do II stulecia n.e Pafos było stolicą Cypru. Miasto co prawda podupadło po kilku trzęsieniach ziemi, ale ostatecznie zostało siedzibą biskupstwa. Powstały tu wczesnochrześcijańskie świątynie, które przetrwały do naszych czasów.
KATO PAFOS – NOWE MIASTO
PÓŁNOCNO-ZACHODNIA CZĘŚĆ WYBRZEŻA
Zwiedzanie zaczniemy od kawałka wybrzeża będącego jeszcze w granicach miasta, tuż za Grobowcami Królewskimi. Tu bowiem stacjonowaliśmy, tu korzystaliśmy z plaży VENUS BEACH, tu niemalże każdego dnia żegnaliśmy dzień pięknym zachodem słońca z widokiem na majaczący w oddali wrak statku MV Demetrios II
Okolica hotelu i Grobowców Królewskich to ulica ze sklepami i masą knajpek przy niej, ale niestety droga jest bardzo ruchliwa i siedzenie tu nie należy do przyjemności. Wzdłuż całej ulicy jest też ścieżka rowerowa, a w hotelu jest wypożyczalnia rowerów.
Będąc w okolicy, warto zajrzeć jeszcze dalej na północ, wybrzeże jest wyjątkowo ciekawe, poszarpane skały stanowią malownicze krajobrazy. O tej części pisałam więcej w przewodniku POŁUDNIOWO-ZACHODNIE WYBRZEŻE CYPRU
GROBOWCE KRÓLEWSKIE
czynne: latem 8.30-19.30 , zimą 8.30 – 17.00
wstęp 2,50 euro
czas zwiedzania : 1-2 godzin
Tuż za płotem mamy pierwszą z atrakcji miasta. Wędrujemy więc na piechotę, ale teren ma spory darmowy parking, dla tych, którzy dotrą tu samochodami. Teren jest biletowany, dość rozległy i odkryty. Zwiedzanie w upale to nie lada wyzwanie.
Cmentarzysko, które zwiedzamy powstało około II wieku p.n.e., czyli w okresie, kiedy pod rządami Ptolemeuszów miasto było stolicą wyspy. Nazwa „Groby Królewskie” nie jest dosłowna, nigdy nie pochowano tu żadnego króla, ale chodziło bardziej o monumentalną formę grobowców. Grobowców jest tu ponad setka, część jest trudno dostępna i ma formę wydrążonych w skale otworów.
Centralną część stanowił dorycki perystyl, czyli otoczony kolumnami dziedziniec, do którego schodzi się po schodach. Dookoła dziedzińca znajdują się komnaty grobowe. Ta część była zapewne przeznaczona dla najbogatszych mieszkańców oraz administracji Ptolemeuszów. Nekropolia mogła być wykorzystywana jeszcze w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.
PÓŁWYSEP PAFOS – WYBRZEŻE
Zanim zabiorę Was do następnych zabytków miasta, proponuję spacer wzdłuż wybrzeża. Okrążamy w nim cały Półwysep Pafos. Tu bowiem znajduje się kilka przyjemnych plaż : Kefalos Beach i Lighthouse Beach. Dalej wybrzeże robi się już skaliste, ale prowadzi tędy całkiem przyjemna promenada. Przyjemna, ale nie latem, bo teren jest całkowicie odkryty i nie ma tu ani jednego drzewa.
POŁUDNIOWA CZĘŚĆ PÓŁWYSPU PAFOS : ZAMEK I PORT
I tak wybrzeżem dochodzimy do kolejnych ważnych historycznie miejsc. Na cypelku w zachodnim krańcu portu znajduje się zamek. Jest on niewielkim dwupiętrowym fortem, którego początki sięgają czasów bizantyńskich. Wzniesiona twierdza miała bronić miasto przed najazdami arabskimi. Początkiem XIII w miasto nawiedziło trzęsienie ziemi, które zniszczyło zamek. Lusignanie zbudowali dwie połączone murem wieże, ale i one uległy destrukcji , tym razem zniszczone zostały przez Wenecjan, którzy nie chcieli, żeby fortyfikacje wpadły w ręce Turków. Osmanie odbudowali jedną z wież i urządzili w niej więzienie, meczet oraz koszary. Obecnie zamek udostępniony jest do zwiedzania, ale nie ma tu zbyt wiele do obejrzenia. Tą atrakcję więc odpuściliśmy.
Tuż obok zamku znajduje się rzeźba z brązu autorstwa Yiota Ioannidou przedstawiająca dziewczynę patrzącą w kierunku miejsca narodzin Afrodyty.
Wzdłuż południowego wybrzeża półwyspu ciągnie się port. Pełen kolorowych, malowniczych statków i kutrów stanowi jedno z najbardziej kolorowych miejsc w mieście. Wzdłuż promenady ciągną się lokale gastronomiczne. To najlepsze miejsce, aby odetchnąć od upałów, a jak będziecie mieć szczęście ( tak jak my) to w piciu kawy potowarzyszą Wam żółwie morskie.
W porcie znajduje się przystań z której wyruszają statki turystyczne. Oferują wycieczki na ryby, na Półwysep Akamas do słynnej Błękitnej Laguny, czy rejsy statkami ze szklanym dnem. Dalej promenada Posejdon prowadzi nas do kilku plaż.
PARK ARCHEOLOGICZNY NEA PAFOS
czynne: latem 8.30-19.30, zimą 8.30 – 17.00
wstęp 4,50 euro
czas zwiedzania : 2-3 godzin
Wejście do parku znajduje się tuż obok portu i tu też znajduje się ogromny parking. Latem polecam zacząć zwiedzanie jak najwcześniej rano, bo upał panuje tu niemiłosierny, a na terenie parku nie ma się kompletnie gdzie schować przed palącym słońcem.
Spośród wszystkich zabytków i miejsc do odwiedzenia w mieście to Park Archeologiczny Nea Pafos jest numerem jeden. Tylko tu znajdziemy wspaniałe, niesamowicie zachowane mozaiki podłogowe i ruiny różnych ciekawych obiektów. Nea Pafos należy do najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. Wykopaliska objęły tu całą powierzchnię przylądka, wydzielona jest teraz tylko promenada wzdłuż wybrzeża. Archeolodzy wydobyli na światło dzienne obiekty z kilku okresów: hellenistycznego, rzymskiego, wczesnochrześcijańskiego i bizantyńskiego, ale jeszcze sporo czeka do odkrycia.
OBIEKTY NA TERENIE PARKU ARCHEOLOGICZNEGO :
DOMY I BAZYLIKA :
-
Wczesnochrześcijańska bazylika Panagia Limeniotissa
Zabytek z V wieku. Budowla posiadała trzy oddzielone kolumnadami nawy, i mozaikami w geometryczne motywy
-
Willa Tezeusza
Willa Tezeusza to obiekt pochodzący z przełomu III i IV wieku. Nazwa związana jest ze wspaniałą mozaiką (na zdjęciu poniżej) w formie medalionu, która przedstawia starcie Tezeusza z Minotaurem w labiryncie kreteńskim. Budowla miała typową architekturę pałacową i pełniła funkcję rezydencji rzymskiego ambasadora. Była zamieszkała podobno jeszcze w VII stuleciu.
-
Dom Dionizosa
Pochodzący z II wieku dom, który miał aż 40 pokoi wzniesiono na fundamentach istniejącej wcześniej rezydencji hellenistycznej. Wszystkie pomieszczenia ozdobione były freskami oraz mozaikami. Obecnie ruiny przykryte są dachem.
-
Dom Aiona
Obiekt powstał w drugiej ćwierci IV wieku i ozdabiały go wspaniałe mozaiki podłogowe. Odkryte posadzki składają się z pięciu części i przedstawiających sceny mitologiczne.
-
Dom Orfeusza
Obiekt pochodzi z przełomu II i III wieku. Była to ogromna budowla i posiadała własne łaźnie.
ROMAŃSKI AMFITEATR I AGORA
Amfiteatr pochodzi z II wieku, a do dzisiaj przetrwało 13 rzędów trybun. Pierwotnie wykorzystywany był do organizacji koncertów, ale dzięki odrestaurowaniu go i współcześnie pełni tą samą funkcję. Naprzeciwko budowli znajdują się pozostałości po głównym placu miejskim pamiętającym jeszcze okres hellenistyczny.
LATARNIA MORSKA
Na całym terenie Parku Archeologicznego i na sąsiadującym wybrzeżu w oczy rzuca się górująca nas wszystkim wysoka biała budowla latarni morskiej. 20-metrowa budowla pochodzi z dość współczesnych czasów, bo z 1888 roku i była pierwszą latarnią morską na Cyprze. Dzięki odkryciom archeologicznym znalazła się na terenie parku.
BAZYLIKA I TOUMPALLOS
W północnej części parku archeologicznego mamy jeszcze kilka obiektów, ale już zdecydowanie w gorszym stanie i mniej ciekawych . Znajdują się tu : Toumpallos, czyli hellenistyczny podziemny kompleks wykuty w skale oraz wczesnochrześcijańska bazylika.
ZAMEK SARANTA COLONES / FORTECA 40 KOLUMN
Wracając wschodnią stroną parku warto zajrzeć do ostatniej już budowli, czyli pozostałości zamku. Ruiny bizantyńskiej twierdzy pochodzą z VII wieku, a ich przebudowana część z XIII stulecia. Po 1223 roku kiedy zniszczyło ją trzęsienie ziemi i nie została już odbudowana. Zamek ozdabiały liczne granitowe kolumny, które możemy teraz oglądać poprzewracane. Pierwotna forteca otoczona była murem, posiadała 8 wież na zewnątrz i 4 w środku i fosę.
MURY OBRONNE
Warto wiedzieć, że w czasach starożytnych całe Nea Pafos otoczone było murami obronnymi. Pozostałości tych starożytnych fortyfikacji możemy znaleźć już tylko w okolicy agory.
POZOSTAŁE ZABYTKI KATO PAFOS
Pokazałam Wam już 2 ciekawe, a za razem „biletowane” miejsca w Kato Pafos , ale to jeszcze nie koniec ważnych z punktu widzenia historii i zabytków miejsc. Nadal jednak pozostajemy w dolnej części miasta.
CERKIEW THEOSKEPASTI
Niedaleko głównej promenady nadmorskiej mamy pierwszy ciekawy obiekt . To cerkiew Theoskepasti, której nazwa oznacza „zawoalowana przez Boga” i nawiązuje do legendy, która mówi, że obiekt sakralny znajdujący się na miejscu dzisiejszej cerkwi został cudownie uratowany przed najazdem arabskim. Obiekt został spowity mgłą i dzięki temu ocalał. Współczesna świątynia pochodzi z 1923 roku i została wzniesiona na wysokiej skale. W jej wnętrzu znajduje się rzeźbiony w drewnie ikonostas.
BAZYLIKA CHRYSOPOLITISSA I KOŚCIÓŁ AGIA KYRIAKI
Przy tej samej ulicy co cerkiew, znajduje się jedno z najważniejszych miejsc z punktu widzenia historii religii chrześcijańskiej na wyspie. To ruiny wczesnochrześcijańskiej bazyliki Chrysopolitissa, której historia sięga końcówki IV wieku. Na samym początku budowla posiadała aż siedem naw oddzielonych od siebie sześcioma rzędami kolumn, a jej posadzkę w całości pokrywały ozdobne mozaiki. Jeszcze w tym samym wieku bazylikę przebudowano, wówczas między innymi do frontu bazyliki dołączono atrium z okrągłą fontanną pośrodku. Znaleziono tu także pozostałości po pałacu biskupa z tego samego stulecia. Zrujnowana w VII wieku bazylika została porzucona i w kolejnych stuleciach służyła rozebrana, a materiały użyte do innych budowli sakralnych. W XIII wieku powstał tu gotycki kościół katolickim ten jednak nie przetrwał. To co możemy oglądać aktualnie to wybudowany na przełomie XV a XVI kościół Agia Kyriaki, który stoi w samym środku stanowiska archeologicznego. Na terenie stanowiska archeologicznego znajduje się pewna ważna kolumna. Według tradycji św. Paweł został do kolumny przywiązany i wychłostany.
Zwiedzanie ruin bazyliki Chrysopolitissa jest darmowe, można przejść się po drewnianych podestach i obejrzeć to co pozostało z góry. Niestety latem 2021 roku nie było możliwości wejść do świątyni.
ŚREDNIOWIECZNE ŁAŹNIE
W granicach Kato Pafos w dobrym stanie przetrwały dwa budynki pełniące funkcje łaźni. Pierwsze z nich, zwane łaźniami osmańskimi, znajdziemy kilkanaście metrów na północ od ruin bazyliki Chrysopolitissa. Budynek ten powstał pod koniec XVI wieku, czyli chwilę po inwazji tureckiej.
Drugie, nazywane łaźniami frankijskimi znajdują się kawałek dalej. Powstały one prawdopodobnie pod koniec XIV stulecia i są bardzo podobne do tych poprzednich.
RZYMSKO – HELLENISTYCZNY AMFITEATR
Idąc dalej na północ miasta dotarliśmy do kolejnego amfiteatru z czasów rzymskich. Na teren nie wejdziemy, bo otacza go płot, ale można spokojnie przyjrzeć się z daleka. Obiekt wpisany jest na listę światowego dziedzictwa kulturowego i prowadzone są tu prace wykopaliskowe.
KATAKUMBY, JASKINIE, MOZAIKI, AKWEDUKT I MURY MIEJSKIE
Tuż za amfiteatrem znajduje się kolejna grupa niezwykłych obiektów historycznych. Niestety do części z nich dostęp był ograniczony, bo w budowie była latem jakaś kładka piesza . Zajrzeliśmy tylko do katakumb Agia Solomoni. Nad nimi znajduje się drzewo obwieszone wstążkami i ścinkami materiału. To pistacja terpentynowa, której korzenie sięgają w głąb zabudowy, a wieszanie materiału na jej gałęziach wynika z wiary w uzdrowienie. Katakumby mają formę niewielkiego dziedzińca otoczonego wykutymi w skale komnatami służącymi w czasach helleńskich jako grobowce.
Naprzeciwko znajdują się kolejne katakumby – to Katakumby Agia Lambrianou. To ostatnie miejsce na tym terenie do którego udało nam się dotrzeć, ale teren był ogrodzony, mogliśmy więc zrobić zdjęcia jedynie z zewnątrz.
Ale cały kwartał w tej części Kato Pafos obejmuje także inne zabytki takie jak :
- Jaskinia Starożytnego Kościoła
- Wczesna hellenistyczna mozaika żwirowa
- Kompleks jaskiń Wzgórza Fabrika
- Akwedukt rzymski
- Hellenistyczny mur obwodowy
- Kaplica Agios Agapitikos
- Dom Rzymski
POZOSTAŁA ZABUDOWA KATO PAFOS : DOMY, HOTELE
Ta część miasta to nie tylko zabytki i wykopaliska archeologiczne. To także dzielnica zwykłych domów mieszkalnych i mniejszych lub większych hotelików. W część obiektów inwestorzy próbowali nawiązać do starożytnego otoczenia , co w odbiorze jest mówiąc delikatnie „kiczowate”.
OBIEKTY SAKRALNE: KOŚCIÓŁ AGIOI ANARGYROI
Pisząc o tej dzielnicy warto jeszcze wspomnieć o największej na jej terenie obiekcie sakralnym. To monumentalny kościół prawosławny, który mieści się przy jednej z głównych ulic w Pafos. Wiele razy koło niego przejeżdżaliśmy, ale bez zwiedzania. Początkowo znajdował się tu klasztor, ale współczesna świątynia pochodzi już z lat 1980 do 1994 .
KTIMA PAFOS – GÓRNE MIASTO
ULICZKI GÓRNEGO MIASTA
Górne miasto odwiedziliśmy kilka razy. Jak sama nazwa wskazuje centrum tej dzielnicy Pafos znajduje się na wzgórzu. Podejście tu w upale to było nie lada wyzwanie. W dzień dzielnica nie robi wrażenia . Nie ma tu zbyt wielu zabytków, zabudowa jest dość współczesna i raczej niska. Jest tu dzielnica handlowa i dzielnica pełna knajpek , ale w dzień jest tu bardzo pusto.
GÓRNE PAFOS NOCĄ
I tak jak w dzień dzielnica wydaje się opustoszała, tak wieczorem zaczyna tętnić życiem i jest wyjątkowo pięknie oświetlona. Życiem raczej miejscowych, bo turyści stacjonujący w większości na wybrzeżu, wolą spędzać wieczory w Kato Pafos i pewnie większość z nich nigdy tu nawet nie dotrze. A szkoda, bo warto, atmosfera tej dzielnicy jest o wiele sympatyczniejsza i mniej komercyjna jak ta na wybrzeżu.
OTOMAN HAMMAN – LOUTRA
Z zabytków znajdziemy tu Łaźnie Ottomańskie. Ten średniowieczny budynek prawdopodobnie został przekształcony podczas okupacji Cypru przez Osmańczyków w 1570 roku właśnie w łaźnie tureckie, ale stanął tu już wcześniej. Znajduje się tu siedemnaście atrakcyjnych fresków przedstawiających historię regionu Pafos.
MECZET MOUTALLOS
Obecność Turków na tym terenie widoczna jest w pozostałych tu kilka meczetach. Największy z nich to Moutallos Mosque, mocno w tej chwili zaniedbany.
TEATR MARKIDEIRO
Górne Pafos to także ciekawe obiekty współczesne, w tym znajdujący się na północy dzielnicy teatr.
POZOSTAŁE OBIEKTY GÓRNEGO PAFOS :
W tej części miasta znajduje się jeszcze kilka wartych uwagi miejsc. Nam się ich nie udało odwiedzić, ale gdyby ktoś zechciał poświecić Pafos jeszcze więcej uwagi zostawiam tutaj listę :
- Muzeum Etnograficzne
- Muzeum Archeologiczne dystryktu Pafos
- Średniowieczna wieża w Pafos
- Kościół Agios Georgios Agridiwn
- Święte Biskupstwo Pafos
- Kościół Agios Kendeas
- Pallia Ilektriki – centrum konferencyjne
LOTNISKO W PAFOS
Obecnie mamy sporo połączeń lotniczych z Polski do Pafos. Dzięki temu miasto zyskuje na popularności . Lądując w Pafos warto zwiedzić całą zachodnia i centralną część wyspy. A jak wiele jest do obejrzenia to wszystko w przewodnikach poniżej.
BAZA NOCLEGOWA W PAFOS
Z racji bliskości lotniska i dobrych połączeń z Polski – większość turystów zatrzymuje się właśnie w Pafos traktując je jako bazę wypadową w pozostałe rejony Cypru. Oprócz opcji plażowania samo miasto i okolica ma bardzo wiele do zaoferowania. Polecam więc zatrzymać się tu na dłużej rezerwując jeden z hoteli lub ośrodków :
>>> PRZEWODNIK PO CYPRZE >>>
GOTOWE SZCZEGÓŁOWE PRZEWODNIKI :
>>> PAFOS – PRZEWODNIK PO MIEŚCIE
>>> POŁUDNIOWO-ZACHODNIE WYBRZEŻE CYPRU
>>> GÓRY TROODOS, LAS PAFOS I INNE CIEKAWE MIEJSCA CENTRALNEGO CYPRU
Bardzo fajnie przygotowany przewodnik! Skorzystamy, bo Cypr mamy w planach na następny rok! 🙂
Wspaniałe są takie miesza, w których można dokonać historii. Brawo za kompleksowy przewodnik!
Fajnie pokazane 🙂
Na Cyprze miałem okazję być kilka razy. Ale nigdy latem.
Całe życie latałam na wakacje z rodzicami do Grecji i pamiętam, jak okropnie chciałam na ten Cypr dla odmiany… No i nigdy tam nie wylądowałam. Ładnie się prezentuje, aczkolwiek wydaje mi się, że plażowo przegrywa z Grecją. Niemniej jednak pewnie i tak kiedyś tam polecimy 🙂