Sandomierz to niewielkie , bo liczące zaledwie 24 tys. mieszkańców miasto w Województwie Świętokrzyskim. Położone nad Wisłą , na siedmiu lessowych wzgórzach już od lat przyciąga turystów i nie bez powodu.
Sandomierz stał się jednym z celów naszej wakacyjnej wyprawy po polskich perełkach, gdyż to jedno z najstarszych, najpiękniejszych i najważniejszych historycznie miast. Faktycznie miasto oczarowuje już od momentu wjazdu do niego, a im dłużej tu jesteśmy, tym bardziej nam się podoba.
SANDOMIERZ – KRÓTKA HISTORIA
Ślady pierwszego osadnictwa na tym obszarze pochodzą z epoki kamiennej – neolitu (5200 p.n.e. – 1700 p.n.e.). Obok zbudowanego później Domu Długosza powstał gród, który dał początek miastu i szybko zyskał na znaczeniu. W średniowieczu obok Wrocławia i Krakowa, Sandomierz zaliczony został do trzech głównych siedzib Królestwa Polskiego.
W okresie rozbicia dzielnicowego był stolicą Księstwa Sandomierskiego, a przez około 700 lat również miastem wojewódzkim. Od końca XIV w. do rozbiorów Sandomierz był miejscem sądów szlacheckich pierwszej instancji: ziemskiego i grodzkiego, a handel odegrał ważną rolę w rozwoju miasta w XV wieku. W czasie zaborów Sandomierz stracił znaczenie administracyjne, a także gospodarcze. I wojna światowa zniszczyła miasto, dopiero po odzyskaniu niepodległości przez Polskę miasto zaczęło się prężnie rozwijać.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
W Dzielnicy Rokitek – zachodniej części miasta znaleźliśmy nocleg (spędziliśmy 2 noce) i tu się żywiliśmy, bo jak się okazuje to właśnie ta dzielnica ma najlepsze bary na każdą kieszeń.
GDZIE SPAĆ ?
Gdyby ktoś szukał noclegu to polecam za całego serca kwaterę prywatną przy ulicy Kazimierza Wielkiego 54. Choć na zdjęciach miejsce wygląda niepozornie – w rzeczywistości okazuje się przyjemnym , cichym miejscem w bliskiej odległości od centrum.
GDZIE ZJEŚĆ ?
Dosłownie rzut beretem od kwatery ma 2 najbardziej polecane bary w których za rozsądne pieniądze zjemy przepyszne obiadki . To RESTAURACJA MARIANO , umiejscowiona TUTAJ
I kawałek dalej BAR MLECZNY (na stronie macie pełne menu i cennik), znajdujący się z kolei TUTAJ
SANDOMIERZ – ZWIEDZANIE
W Sandomierzu zachowało się ponad 120 zabytków architektury z różnych epok. Do najważniejszych z nich zaliczane są: średniowieczny układ urbanistyczny miasta oraz kościół św. Jakuba – jeden z najstarszych obiektów ceglanych w naszym kraju.
WAŻNA INFORMACJA : najważniejsze obiekty i muzea Sandomierza można zwiedzić w „pakiecie” na jednym bilecie. Bilet można nabyć w Muzeum na Zamku lub w kasie Trasy podziemnej. Nie ma możliwości zakupu na Bramie Opatowskiej . My niestety od tej atrakcji zaczęliśmy zwiedzanie dlatego Muzeum na Zamku już nie zwiedzaliśmy.
ULICA STAROMIEJSKA
ZACHODNIA CZĘŚĆ SANDOMIERZA
Zwiedzanie zaczniemy od zachodniej części miasta . Przechodząc z miejsca noclegu opisanego powyżej przechodziliśmy wielokrotnie obok Kościoła Nawrócenia św. Pawła. Naprzeciwko niego znajduje się cmentarz z którego rozpościera się fantastyczna panorama Starego Miasta .
WĄWÓZ LESSOWY KRÓLOWEJ JADWIGI
Tuż za Kościołem Nawrócenia św. Pawła znajduje się wejście do jednego z dwóch Wąwozów w Sandomierzu. Wąwóz Królowej Jadwigi ciągnie się aż do bulwarów przy Wiśle i jest na prawdę niesamowity. Jedynym problemem (z jakim my się zetknęliśmy) są latem miliardy komarów , które nie pozwoliły nam nawet na moment się zatrzymać, a każde z tych zdjęć było okupione pogryzieniem. Drugi wąwóz jest po drugiej stronie ulicy Staromiejskiej , ale nie jest już taki piękny i spektakularny.
KLASZTOR OJCÓW DOMINIKANÓW
Idąc dalej Ulicą Staromiejską dojdziemy do Klasztoru Ojców Dominikanów. Pięknie położony na wzgórzu obiekt widać fantastycznie z każdego niemalże punktu miasta. To właśnie Kościół św. Jakuba Apostoła z pozostałościami klasztoru jest najstarszym z zachowanych sandomierskich kościołów i liczy sobie prawie 800 lat. Do wnętrza świątyni wchodzi się przez XIII wieczny portal zwany Bramą Niebios. To właśnie tutaj Andrzej Wajda nakręcił w 1965 roku film „Popioły”.
WINNICA ŚWIĘTEGO JAKUBA
Gdy dominikanie przybyli do Sandomierza w 1226 roku założyli na terenie swojej posiadłości na wzgórzu winnice. Otrzymali wtedy certyfikat na dystrybucję wina w całej Europie. Po długich latach przerwy powrócono do tego pomysłu. Obecna Winnica Dominikańska św. Jakuba jest bardzo młoda, bo pochodzi 2012 roku i zajmuje powierzchnię 10 arów.
ZAMEK KRÓLEWSKI
Stojąc przed Klasztorem i patrząc w kierunku winnicy nie sposób nie dostrzec jednej z najbardziej charakterystycznych budowli Sandomierza, czyli Królewskiego Zamku z mieszczącym obecnie we wnętrzach Muzeum Okręgowym.
GODZINY OTWARCIA – na STRONIE MUZEUM
AKTUALNY CENNIK – LINK
Pierwszy drewniany zamek został zbudowany na miejscu grodu warownego w XII wieku. W XIV wieku (za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego) na miejscu drewnianego grodu wzniesiono murowaną gotycką budowlę z wieżą obronną. Ponieważ Sandomierz w tym okresie był jednym z ważniejszych ośrodków państwowych Małopolski, zamek stał się więc siedzibą królewskich starostów. Gościli tu także kolejni polscy królowie. W XVI wieku rozpoczęto przebudowę gotyckiego zamku w renesansową rezydencję. W czasie tzw. „potopu” zamek został wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska szwedzkie. Po odbudowie zamek stał się budynkiem użyteczności publicznej. Przez długi czas pełnił rolę więzienia , wielokrotnie przebudowywany, odrestaurowany obecnie jest prawdziwą perełką na mapie miasta.
BULWAR SANDOMIERSKI IM. MARSZAŁKA PIUŁSUDSKIEGO
Jak już znajdziemy się w okolicy zamku warto przejść się w kierunku bulwaru. Znajdziemy tu malowniczy Stary Port na Wiśle i marinę.
STARE MIASTO – ULICA MARIACKA I OKOLICA
Teraz z Bulwaru wracamy w kierunku północnym i kierujemy się na Stare Miasto ulicą Mariacką. Tu znajduje się kilka bardzo ciekawych obiektów.
BAZYLIKA KATEDRALNA NARODZENIA NMP I DZWONNICA
Pierwszy obiekt widoczny od tej strony miasta to Bazylika Katedralna Narodzenia NMP z przepiękną wieżyczką. Świątynia ta wzniesiona została około 1360 roku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Wnętrze pochodzi z późnego baroku i rokoko i znajdują się tu freski bizantyjsko-ruskie ufundowane przez Władysława Jagiełłę. W 1478 roku odbył się w niej chrzest Barbary Jagiellonki. Podczas remontu wnętrz katedry w 2019 roku zużyto 31 tys. płatków szlachetnego 23 karatowego złota. My niestety do wnętrza nie dostaliśmy się, a to ze względu na „skąpe odzienie”.
Po drugiej stronie Ulicy Mariackiej znajduje się barokowa kamienna dzwonnica. Wzniesiona w XVIII w. posiada 3 dzwony różnych rozmiarów. Budynek dostępny jest do zwiedzania, można obejrzeć podświetlone dzwony i zejść do piwnic gdzie byli więzieni księża – nieposłuszni carowi.
MUZEUM DIECEZJALNE W DOMU DŁUGOSZA
W kolejnym zaułku znajdujemy późnogotycki Dom Jana Długosza. Obecnie znajduje się tu jedno z ciekawszych muzeów na terenie Sandomierza. Muzeum Diecezjalne powstało w 1902 r. z inicjatywy ks. Józefa Rokosznego, ale początkowo mieściło się w innym miejscu. Dopiero w 1934 roku podjęto się remontu obecnej siedziby. Uroczyste otwarcie nowej placówki pod nazwą Diecezjalne Muzeum Sandomierskie odbyło się w 1937 r.
Szczegóły dotyczące muzeum , cennik i godziny otwarcia znajdziecie na STRONIE
BUDYNEK I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
I KOZIE SCHODKI
Naprzeciwko Domu Długosza znajduje się ogromny gmach mieszczący obecnie Liceum. Idąc dalej uliczką dojdziemy do słynnych Kozich Schodków które zaprowadzą nas nad Wisłę.
KURIA DIECEZJALNA – PAŁAC BISKUPI
Ostatni ciekawy obiekt przy Ulicy Mariackiej to Pałac Biskupi, jakoś dziwnie pominięty przez nas podczas robienia zdjęć w okolicy.
STARE MIASTO – UCHO IGIELNE, ULICA ZAMKOWA I ŻYDOWSKA
Na Starego Miasto w Sandomierzu dostaniemy się także z zachodniej strony. Można przejść ulicą Zamkową jak sama nazwa wskazuje – od strony zamku. Można też dostać się tu przez wąską bramę – tzw. UCHO IGIELNE
UCHO IGIELNE
Furta Dominikańska zwana potocznie Uchem Igielnym jest ostatnią istniejącą furtą w murach obronnych Sandomierza. Dawniej było to miejsce przejścia pomiędzy dwoma Klasztorami Dominikańskimi. Istnieje legenda, która mówi o tym, że Ucho Igielne lubi zamknąć się, szczególnie wtedy, gdy przechodzi przez nie osoba mająca wiele na sumieniu.
KRZEMIEŃ PASIASTY – GALERIA I PIERŚCIEŃ
Tu za bramą widzimy galerię autorską krzemienia pasiastego pana Cezarego Łutowicza. Naprzeciwko wejścia do galerii znajduje się ogromny pierścień z kamieniem optymizmu. Niestety do galerii nie zajrzeliśmy (choć podobno warto) , bo była nieczynna.
BUDYNEK SYNAGOGI
Budynek o bryle klasycznej synagogi. Obecnie zaadaptowany na potrzeby archiwum. Można obejrzeć z zewnątrz.
RYNEK STAREGO MIASTA
I tak niezależnie z której strony będziemy szli dojdziemy do serca miasta , czyli Rynku. A Rynek w Sandomierzu jest wyjątkowo urokliwy i specyficzny.
Rynek to prostokątny plac o wymiarach 110×120 m. Płyta Rynku jest pochyła, różnica wysokości wynosi aż 15m. W zachodniej pierzei rynku wyróżniają się trzy zabytkowe budowle – Kamienica pod Skrzydłami z renesansowym portalem, Konkwit Boboli oraz słynna Kamienica Oleśnickich z podcieniami (opisana poniżej). Północna pierzeja to : Kamienica Gomółki, a południowa – Dom Lazarczyka z podcieniami i Kamienica Dutreppich. Wokół Rynku zlokalizowane są liczne kawiarenki, restauracje, sklepy z pamiątkami i galerie sztuki.
KAMIENICA OLEŚNICKICH
To kamieniczka, która zwraca uwagę piękna fasadą, ciekawymi podcieniami i osobami przebranymi w stroje z epoki w godzinach otwarcia muzeum. Uważana za najpiękniejszą kamienicę Sandomierza ma też ciekawą historię. Według opisów w tym budynku kalwini, luteranie i bracia czescy podpisali w 1570 r. tzw. zgodę sandomierską, pakt wzajemnej tolerancji. Potem kamienica spłonęła, a po pożarze działkę zakupili Oleśniccy, którzy pod koniec XVIII w. wznieśli na niej budynek, w kształcie dzisiaj nam znanym. W kamienicy obecnie mieści się Muzeum Okręgowe, a część parteru zajmuje od 1995 r. Poczta Polska. Piwnice budynku zostały z kolei włączone do podziemnej trasy turystycznej
RATUSZ I STUDNIA
Centralną część placu zajmuje ratusz przed którym znajduje się figura Matki Boskiej z 1776 r. i studnia miejska. Ratusz w Sandomierzu wzniesiono po najeździe Litwinów w 1349 r. Pierwotnie była to budowla gotycka na planie kwadratu zwieńczona wysoką, ośmioboczną wieżą. Część południowa obecnego ratusza najstarsza, ta z zegarem słonecznym, pochodzi właśnie z tego okresu. W XVI w. Ratusz rozbudowano do formy wydłużonego prostokąta oraz zwieńczono attyką z głowami przedstawiającymi cztery stany. Obecna wieża pochodzi z XVII wieku.
W ratuszu mieści się oddział Muzeum Okręgowego, Urząd Stanu Cywilnego i Klub Lapirdarium. Obok głównego wejścia znajduje się wyjście z trasy podziemnej, o której piszę poniżej .
KOTWICA
W południowo – zachodnim rogu rynku znajdziemy wyjątkowo ciekawą rzeźbę. To ogromna kotwica z łańcuchem stojącym ku górze, symbolicznie sięgającym ku niebu.
WYSTAWA OJCA MATEUSZA
Od wielu już lat Sandomierz kojarzony jest z fikcyjną postacią serialowego Ojca Mateusza . Choć serialu nie oglądamy, to nie mogliśmy sobie darować wizyty w muzeum . Wystawę znajdziemy w jednaj z kamienic w zachodniej części rynku – tuż obok kotwicy.
ZBROJOWNIA RYCERSKA
W tej samej kamienicy, tylko od strony ulicy Bartolona znajdziemy kolejne Muzeum – to Zbrojownia Rycerska Chorągwi Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej. To taka sala zabaw dla dużych chłopców, gdzie można wszystkiego dotknąć i przymierzyć. Muzeum czynne 10.00-17.00
PODZIEMNA TRASA TURYSTYCZNA
To jedno z tych miejsc, których nie można pominąć w harmonogramie zwiedzania Sandomierza. Podziemna Trasa Turystyczna to część kilkukondygnacyjnych komór i chodników znajdujących się pod Starym Miastem. Powstały w różnych okresach, a drążone korytarze pełniły w minionych wiekach rolę składów kupieckich. Przechowywano w nich wino, sól i śledzie, ale podziemia służyły także jako schronienie. Miejscami miały głębokość nawet 15 metrów, a w czasach współczesnych stały się przyczyna wielu katastrof budowlanych. Trasa udostępniona turystom liczy sobie 470m długości.
Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich (Rynek 10).
godziny otwarcia i cennik na STRONIE
MAŁY RYNEK
Tuż obok dużego Rynku w Sandomierzu znajduje się jeszcze drugi, dużo mniejszy, który historycznie i po dzień dzisiejszy pełni funkcje głównie handlowe. Obecnie na licznych tu bazarkach możemy zakupić regionalne towary w tym wyroby z krzemienia pasiastego.
ULICA OPATOWSKA I BRAMA OPATOWSKA
Od rynku kierujemy się ulicą Opatowską w kierunku północnym. Przy uliczce znajduje się mnóstwo restauracji, kafejek i sklepików z pamiątkami.
Tuż przed Bramą Opatowską, stanowiącą zakończenie Starego Miasta znajduje się ciekawa atrakcja, a mianowicie rzeźba Sztukmistrza . Tuż obok niepozorna fasada Kościoła Świętego Ducha w Sandomierzu.
BRAMA OPATOWSKA
Kiedy za panowania króla Kazimierza Wielkiego Sandomierz został otoczony nowymi murami, wjazdu do miasta strzegły cztery bramy: Krakowska, Lubelska, Zawichojska oraz Opatowska – jedyna ocalała do dziś. Brama Opatowska zbudowana została na planie czworoboku o wymiarach 9 m x 9,75 m i obecnie ma wysokość 30m. Pierwotnie wnętrze bramy miało wygląd studni, nie było pięter i schodów, zamiast tego podesty znajdujące się przy otworach strzelniczych. Wchodziło się po systemie drabin i lin. Obecnie to jedna z najlepiej zachowanych bram miejskich w Polsce, a równocześnie główna brama wejściowa na tutejszą Starówkę.
Na Bramę Opatowską trzeba koniecznie wejść. Rozciąga się stąd fantastyczna panorama całego miasta.
godziny otwarcia i cennik na STRONIE
KOŚCIÓŁ ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA
Wychodząc przez Bramę Opatowską dojdziemy do Kościoła Seminaryjnego pw. św. Michała Archanioła, po drugiej stronie ulicy Mickiewicza. To wyjątkowo kolorowy kościół, który rzuca się w oczy podczas zwiedzania Bramy. Kościół został zbudowany pod koniec XVIIw, a następnie konsekrowany w roku 1692 przez biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego. W roku 1903 budynki klasztorne łącznie z Kościołem przejęło Wyższe Seminarium Duchowne.
PARK PISZCZELE
Do Starego Miasta od zachodniej strony przylega ogromny teren zielony. To Wąwóz / Park Piszczele. W ramach rewitalizacji miasta powstały tu liczne ciągi pieszo – rowerowe, Górka Słoneczna , a w dolnej części Deptak spacerowy Podwale ciągnący się od Zamku do Bramy Opatowskiej . Przy tym deptaku znajdziemy także Dworek Ojca Mateusza.
GÓRY PIEPRZOWE
Góry te znajdują się na północ od centrum Sandomierza i są jedną z atrakcji przyrodniczych rejonu. To podobno najstarsze góry w Europie, bo łupki Gór Pieprzowych powstały ok. 500 mln lat temu . Obecnie barwą i kształtem ziemia przypomina ziarna pieprzu, stąd potoczna nazwa tego rejonu. Można tu spotkać okazy flory stepowej oraz unikatowe naturalne rosarium, utworzone z kilkunastu gatunków dzikiej róży – największe w Europie.
NOCLEG W SANDOMIERZU
W mieście koniecznie trzeba zatrzymać się na noc, aby poczuć atmosferę miasteczka nie tylko „przelotem” w ciągu dnia. My zawsze rezerwujemy noclegi przez portal Booking.com. Wpisz interesujące Cię daty i rezerwuj bezpiecznie :
POZOSTAŁE PRZEWODNIKI PO WSIACH I MAŁYCH MIASTECZKACH W POLSCE :
POLSKA – WSIE I MAŁE MIASTECZKA >
MAŁOPOLSKIE :
ŚLĄSKIE :
LUBELSKIE :
- KAZIMIERZ DOLNY NAD WISŁĄ >
- ATRAKCJE OKOLIC KAZIMIERZA DOLNEGO : LUBLIN, JANOWIEC, NAŁĘCZÓW, PUŁAWY, MIĘĆMIERZ I INNE >
ŚWIĘTOKRZYSKIE :
PODKARPACKIE :
POMORSKIE :
Oj nie było nas w Sandomierzu i tamtejszych okolicach, a ja najchętniej odwiedziłabym lessy! A w ogóle zabawne, bo piszesz: „Sandomierz to niewielkie , bo liczące zaledwie 24 tys. mieszkańców miasto” – a u nas na Islandii większe miasteczko to np. 3 tys. mieszkańców.
W Sandomierzu byłam kiedyś na wycieczce w szkole podstawowej 😉 Trzeba będzie odświeżyć wspomnienia 😉
Fajny patent z tym biletem – 3 w 1. Jakoś nam się Sandomierz od zawsze marzy, a zawsze się jakoś nie składa 🙁 może czas nadrobić i popędzić śladami Ojca Mateusza.
Miło powspominać lipcowy wypad 🙂