Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich to jedno z ciekawszych miejsc na mapie kaszubskich atrakcji. To najstarszy skansen w Polsce i jeden z największych.
Kaszubski Park Etnograficzny odwiedziliśmy dwukrotnie. 2012 rok – miejsce tętni życie, wszędzie można wejść i wszystkiego dotknąć . Dzieciaki uczestniczą w warsztatach, a my cieszymy się fantastycznym spacerem w czasie. 2020 rok przynosi nam pandemię i całą masę ograniczeń . Nie da się ukryć, że przyjemność zwiedzania jest kompletnie inna. A szkoda, bo skansen we Wdzydzach przeszedł w międzyczasie małą „rewolucję”. A jaką? Zainteresowanych odsyłam do linku .
Na zdjęciach i w relacji obejrzycie więc składankę w obu wizyt .
KASZUBSKI PARK ETNOGRAFICZNY – INFORMACJE PRAKTYCZNE
Muzeum zajmuje 22 hektary i podzielone jest na sześć sektorów budownictwa:
- Kaszub południowych i zachodnich
- środkowych
- północnych
- Budownictwa Kociewia leśnego
- Zabudowy Kociewia polnego
- Budynków przemysłowych i użyteczności publicznej
Można tu podziwiać przeszło pięćdziesiąt obiektów kaszubskiej architektury z okresu od XVII do XIX w. W tym: kilkanaście zagród chłopskich, dworki, 2 młyny, kościoły, szkołę, tartak oraz kuźnię. Wszystko to zlokalizowane jest nad malowniczym Jeziorem Radolne.
Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich powstało w 1906 r. z inicjatywy Teodora i Izydora Gulgowsckich . To pierwsze w Polsce muzeum na wolnym powietrzu urządzili w XVIII – wiecznej gburskiej chałupie, którą odkupili od miejscowego gospodarza – Michała Hinca.
Na zwiedzanie musimy poświecić minimum 2-3 godziny, ale jeśli odbywają się tu imprezy i warsztaty (w normalnym czasie), to z pewnością dużo więcej.
AKTUALNE GODZINY OTWARCIA ORAZ CENNIK znajdziecie na STRONIE MUZEUM
KASZUBSKI PARK ETNOGRAFICZNY – ZWIEDZANIE
KARCZMA Z RUMI
Zwiedzanie zaczynamy od zrekonstruowanej karczmy przeniesionej z Rumi. Oprócz jej „właściwej” funkcji – gospody Zagość znajdziemy tu kasy i wejście na teren muzeum. W kasie wraz z biletem otrzymamy mapę ( jak ta powyżej) .
Budynek ten został wybudowany w XVIII w. i był w latach późniejszych wiele razy przebudowywany. Karczma zajezdna to tak na prawdę dwie odrębne budowle pod wspólnym dachem. Dłuższe skrzydło, przejezdne, z dużymi wrotami i posadzką z bruku, służyło kiedyś do trzymania pojazdów i koni, w mniejszej części znajdowała się karczma z pokojami dla gości.
WIATRAK Z BRUS
Pierwszy budynek jaki rzuca się w oczy po wejściu na teren muzeum to ogromny wiatrak „Holender” z Brus. Zbudowany został w 1876roku, z elementów drewnianych dawnej dzwonnicy, a użytkowany do 1947 roku. Zbudowano go na planie ośmiokąta, ma 3 poziomy oraz ruchomy dach. W skład zespołu wchodzi znajdująca się obok pomocnicza szopa młyńska. W jej wnętrzu znajduje się tokarnia używana do renowacji metalowych walców oraz tradycyjna prasa do wyciskania oleju z siemienia lnianego.
CHAŁUPA Z OSIEKA, ZDRÓJNA I Z ZAZDROŚCI
Kawałek dalej znajdziemy grupę 3 obiektów.
Chałupa z Osieka to właśnie to innowacyjne miejsce , niestety niedostępne w czasach pandemii. Jak wygląda po modernizacji obejrzycie – TUTAJ
Chałupa ze Zdrójna pochodzi z XIX w. z Borów Tucholskich. To jedno z niewielu wnętrz do jakiego udaje nam się wejść podczas II wizyty. Obok niej znajduje się równie malownicza chałupa z Zazdrości.
SPICHLERZ
Dalsza trasa zwiedzania prowadzi nas obok potężnej budowli spichlerza. W jego wnętrzu do obejrzenia wystawa archiwalnych fotografii Aleksandra Treichla pt: „Polacy, Niemcy i Kaszubi. Życie codzienne, obyczaje i kultura ludowa w Prusach Zachodnich ok. 1900 r.” Obiekt nie jest opisany na mapie, widocznie jest w skansenie od niedawna.
ZAGRODA SZLACHECKA Z LUZINA
Naprzeciwko znajduje się jeden z najpiękniejszych obiektów skansenu – to Zagroda szlachecka z Luzina. Zdjęcia wnętrz pochodzą z 2012 roku.
Pierwotnie był to folwark zakonu norbertanek z Żukowa. W skład zespołu budynków wchodzi dwór z Luzina oraz spichlerz. Oba budynki pochodzą z końca XVII w. Główny obiekt budowany w konstrukcji zrębowo-szkieletowej, a spichlerz w konstrukcji szkieletowej z murem wypełniającym z gliny.
KOŚCIÓŁ Z BOŻEGOPOLA WIELKIEGO
Nad tą częścią muzeum góruje wieża Świątyni z Bożegopola Wielkiego.
Ufundowana została przez Bertholda von Luntosch, właściciela wsi, w połowie XVIII. Budynek wzniesiono w konstrukcji szkieletowej z drewna sosnowego, z murem wypełniającym z cegieł. Pierwotnie służył jako zbór protestancki, a dopiero po 1946 roku jako kościół katolicki. W 1743 r. bryłę świątyni wzbogacono dzwonnicą ustawioną na stropie, a w 1867 r. dobudowano wschodnią zakrystię. Nie ma zachowanego wyposażenia wnętrza.
ZAGRODA GBURSKA Z GARCZA
Zagroda gburska z Garcza, składa się z chałupy, stodoły i chlewu z XIX wieku.
TARTAK ZE STANISZEWA
Tartak, którego napędem jest maszyna parowa i to działająca. Ten unikalny obiekt muzealny pochodzi z 1903 roku z bydgoskiej fabryki „C. Blumwe i Syn”. Jako napęd wykorzystywano dawniej koło wodne lub lokomobilę parową. Zadaszenie to kopia oryginalnej szopy tartacznej.
WARSZTAT KOŁODZIEJSKI Z MIRACHOWA
Kołodziej, zwany dawniej również stelmachem to rzemieślnik zajmujący się wyrobem drewnianych wozów, sań i części do nich, głównie kół. Po zbudowaniu drewnianej części wozu przekazywano go do okucia kowalowi. W skansenie tuż za tartakiem znajduje się taki właśnie warsztat.
DWOREK Z RAMLEJÓW
Dworek z Ramlejów wybudowany został w 1945roku jako obiekt dwutraktowy, z konstrukcją ścian szkieletową i dachem pokrytym strzechą. We wnętrzu znajdują się pracownie muzealne działu budownictwa.
ZAGRODA SZKOLNA Z WIĘCKÓW I PRZYSZKOLNY BUDYNEK GOSPODARCZY
Szkoła pochodzi ze wsi Więckowy z 50-tych lat XIX wieku . We wnętrzu znajduje się duża izba lekcyjna i mieszkanie dla nauczyciela. Z kolei przyszkolny budynek gospodarczy pochodzi z Kalisk. To już lata 80-te XIX wieku i konstrukcja szkieletowa z ceglanym murem.
KOŚCIÓŁ ŚW. BARBARY ZE SWORNEGACI
Naprzeciwko szkoły umiejscowiono jeszcze jeden kościółek. Ten wzniesiony w 1700r. w Swornegaciach, a w 1980 roku decyzją biskupa chełmińskiego został przeniesiony do Kaszubskiego Parku Etnograficznego. To piękny, drewniany, jednonawowy kościół z prostokątną nawą, mierzoną w stopach staropolskich, oraz wydłużonym prezbiterium, które jest węższe od nawy. Kuria przekazała także muzeum oryginale wyposażenie świątyni. Dzięki temu możemy podziwiać manierystyczny ołtarz główny pochodzący z pierwszej połowy XVII wieku, późnobarokowy ołtarz boczny, który pełni funkcję chrzcielnicy, a także ambonę i drugi ołtarz boczny.
ZAGRODY ZE SKORZEWA
Obejście zagrody ze Skorzewa złożone jest z chałupy i chlewu. oba budynki pochodzące z XIX wieku.
ZAGRODA DROBNOSZLACHECKA Z TRZEBUNIA
Zagroda drobnoszlachecka z Trzebunia składa się z dworku, chlewu, stodoły i torfownika z lat 20-tych XIX wieku.
ZAGRODA Z POGÓDEK
Zagroda gburska z Pogódek to przykład XIX – wiecznego gospodarstwa rolniczo – hodowlanego z Kociewia. W skład zespołu wchodzi : chałupa z Pogódek wybudowana w latach 70-tych XIX w. ,stodoła z Grabówka – wybudowana w 1749roku oraz „Boża Męka”, czyli kopia krzyża z ludową pasyjką z 1889r. pochodzącego z tej zagrody.
ZAGRODA GBURSKA Z NAKLI
kolejna zagroda gburska pochodzi z Nakli i składa się z dwóch chałup, chlewa, stodoły, studni z żurawiem, ziemianki, pieca chlebowego i ogrodu
WIATRAK Z JEŻEWNICY
Skansen ma jeszcze jeden wiatrak na swoim terenie. Nie jest może już tak imponujący jak ten pierwszy, ale prezentuje się równie malowniczo. To wiatrak z Jeżewnicy zbudowany w 1876r. przez majstra Ludwicha. Posiada w wyposażeniu tradycyjne urządzenia przemiałowe oraz nowsze, wprowadzone w latach 20-tych XX w.
KARCZMA WYGODA ZE STAREJ HUTY
Ta szkieletowa chałupa dzierżawcy ze Starej Huty z lat 90-tych XIX w. obecnie na potrzeby muzeum pełni funkcje budynku gastronomicznego pod nazwą karczma „Wygoda”. W 2012 roku jedliśmy w niej nawet obiad , w czasie pandemii była niestety nieczynna.
DWOREK ZE SKIERAW
Tuż za karczmą znajduje się niepozorny budynek . To dworek ze Skwieraw z początku XIX wieku.
DWOREK Z RADUNIA
Fundatorami dworku była rodzina Kiedrowskich, prawdopodobnie po połowie XIX wieku. Bryła tego stosunkowo dużego budynku, o powierzchni ponad 133 m², wyróżniała go spośród zabudowy mieszkalnej we wsi. Dworek wybudowano w konstrukcji zrębowej, z drewna sosnowego ciosanego toporem. Połacie dachu przykryte są obecnie płaską dachówką, a przed przeniesieniem dach dworku przykryty był strzechą.
DWOREK Z NOWEGO BARKOCZYNA
Ostatnio obiekt jaki wam pokażę to dworek z Nowego Barkoczyna zbudowany w II połowie XVIII wieku.
KASZUBSKI PARK ETNOGRAFICZNY – DETALE
Bez detali, tworów sztuki ludowej , elementów bez których życie przed wiekami było by niemożliwe – nie było by skansenu. To właśnie te elementy nadają charakter i klimat temu miejscu.
A jak będziecie mieć szczęście, to spotkacie tu i wiewiórki.
Czy potrzeba czegoś więcej , aby zachęcić Was do wizyty w tym uroczym miejscu ?
Na zdjęciach i opisach nie uwzględniłam kilku obiektów. Odwiedziliśmy je przy pierwszej wizycie, ale nie zachowały się żadne zdjęcia. Te obiekty to:
- Chałupa z Wdzydz Kiszewskich
- Zabudowania zagrodnika z Borska
- Chałupa z Chrztowa
>>> MUZEA I PARKI ETNOGRAFICZNE W POLSCE >>>
>> PRZEWODNIK PO KASZUBACH >>> W PRZYGOTOWANIU
Zanim się wyprowadziłem z kraju mieszkałem w tamtych okolicach. Teraz żałuję, że tak mało wtedy zwiedzałem w regionie!
Uwielbiamy tego typu miejsca. Na wiosnę planujemy kilka z nich odwiedzić niektóre po raz pierwszy inne ponownie.
Skanseny uwielbiam! A ten we Wdzydzach odwiedziliśmy już dwa razy. Okolica też przepiękna 🙂 Pozdrawiam!
Na Kaszuby cały czas planuję wrócić. Ale jakoś częściej przegrywają albo z południem Polski, albo z Mazurami. Ale kiedyś na pewno się uda, bo jestem ogromną fanką skansenów. 🙂